Circus | Bulaban Circus Berlijn: "Ik ben gewoon een clown"

De clown is meer dan een masker, meer dan make-up, een rode neus en te grote schoenen. Hij of zij is een projectievlak – voor onze mislukkingen, onze verlangens, onze uitdagende glimlachen te midden van de absurditeiten van het leven. De clown staat aan de rand van de maatschappij en houdt haar tegelijkertijd een spiegel voor. Ze struikelt, valt, staat weer op en maakt zo de mensheid zichtbaar.

Tussen tragedie en komedie, controle en verlies van controle, vormt de clownfiguur een tegenhanger van efficiëntie, ernst en perfectie. Hij is tijdloos. Waar andere rollen duidelijk gedefinieerd zijn, blijft de clown ambigu: een anarchist, een kind, een getuige. In tijden van crisis en stilte herinnert de clown ons eraan: kwetsbaarheid is geen tekortkoming, maar een taal. En lachen, vooral om jezelf, is een daad van bevrijding.

"Toen ik in 2016 naar Berlijn kwam, werkte ik als dj, maar al snel besefte ik dat ik eigenlijk een clown was." Zo begint de 34-jarige Bouba Haidar haar verhaal. Het is geen lineair verhaal, maar eerder een wervelwind van verschillende stations die ontmoetingen, ideeën en herinneringen combineren. Een pad dat leidt van de Bekaa-vallei in Libanon via Berlijnse achtertuinen naar een circustent in Tripoli.

Iets trok haar aan in de wereld van de clownerie, in fysiek theater, in de speelsheid van maskers en theatraliteit. "Ik heb deze energie altijd al in me gehad, maar pas hier besefte ik wat het is en hoe ik die kan kanaliseren." In Berlijn begon Bouba deel te nemen aan workshops, te experimenteren en zich te integreren in de circuswereld. Net toen ze begon te wortelen, sloeg het coronavirus toe.

"Ik hou van dit anarchistische aspect, dat de clown geen grenzen kent."

Bouba Haidar clown in het »Bulaban Circus «

Midden of tegen het einde van de pandemie, begin 2020, reisde Bouba naar Libanon, oorspronkelijk voor slechts twee weken vakantie. Maar het liep anders. "Ik ontmoette daar een collectief. Het waren mensen die met gigantische poppen op straat speelden en een hele circusparade opvoerden. Die twee weken waren als een droom, vol creatie en beweging."

Terug in Berlijn, begin 2021, kwam Bouba op het idee om het "Bulaban Circus" op te richten. Bouba dacht terug aan haar tijd in de Bekaa-vallei: "Er waren altijd veel kinderen en jongeren die buiten op straat speelden. We hingen samen rond, speelden met mijn hond, balanceerden op stoepranden alsof het circusspullen waren, en werden vrienden." Ze herinnert zich: "Mensen ergerden zich vaak aan het lawaai dat we maakten, maar wij waren gewoon blij en hadden plezier. En ik vroeg me af: waarom is er geen plek waar we kunnen spelen zonder iemand te storen?"

Zo groeide het verlangen om een circus te beginnen, met kinderen, voor kinderen. Toen ze dit idee aan een vriend vertelde, zei hij: "Laten we het doen!" Vanaf dat moment ging alles van een leien dakje.

Bouba begon intensiever te netwerken. Ze zocht specifiek naar gelijkgestemden, mensen met vergelijkbare visies en ervaringen. Dit leidde tot regelmatige ontmoetingen, zowel fysiek als online. De digitale connecties met collega-kunstenaars uit Libanon met wie Bouba eerder had samengewerkt, waren bijzonder waardevol. Vanuit deze ontmoetingen ontstond geleidelijk het idee om een gedeelde ruimte te creëren – het "Bulaban Circus" begon vorm te krijgen. Maar ondanks alle energie en creatieve benaderingen bleken veel dingen een uitdaging, of het nu ging om geografische afstand of organisatorische obstakels. Uiteindelijk besloot Bouba in 2022, na vijf jaar in Berlijn, terug te keren naar Libanon om het project daar voort te zetten en een nieuwe stichting op te richten.

Terug in de Bekaa-vallei begonnen ze op straat op te treden met levensgrote poppen, clowns en jongleerballen. Ze ontmoetten mensen die deuren voor hen openden. In die tijd ontmoette Bouba een van de oprichters van "Buzuruna Juzuruna", een project in Libanon dat zich inzet voor de heropleving van traditionele zaadvariëteiten en biologische landbouw combineert met educatief en cultureel werk. De oprichter vertelde Bouba over haar visie op het verweven van cultuur en landbouw. "Ik dacht: dit past perfect bij onze droom", herinnert Bouba zich. De ontmoeting legde de basis voor een nauwe band tussen de twee projecten, "Buzuruna Juzuruna" en het opkomende "Bulaban Circus". De wederzijdse uitwisseling ontwikkelde zich tot een vruchtbare samenwerking die het circus liefdevol ondersteunt in zijn missie.

Ze organiseerden kleine fondsenwervende evenementen en kregen hun eerste subsidie. Bouba herinnert zich: "Ik liet een man uit Tripoli een foto zien van een felgekleurde circustent die ik in Berlijn had gezien. Het was de tent van 'Cabuwazi', die diepe indruk op me maakte en mijn visie op mijn eigen circus versterkte. Slechts korte tijd later werd dit idee werkelijkheid: de tent werd speciaal voor het circus in Tripoli gebouwd, rood en geel, prachtig. Ik kon het bijna niet geloven. Daar begon de training, en ik zag zoveel getalenteerde kinderen met zeer uiteenlopende verhalen, afkomstig uit een breed scala aan sociale en culturele achtergronden. Het was een moment waarop dromen en realiteit elkaar ontmoetten." Het was een vormende tijd voor Bouba. In oktober 2023 keerde ze terug naar Berlijn.

Op de vraag wat clown zijn voor haar betekent, antwoordt ze zonder aarzelen: "Het betekent je innerlijke kind levend houden. Ik ben nieuwsgierig, speels, echt. Mijn clown is als een wild wezen, uitbundig, uitbundig, luidruchtig, rebels. Maar ik acteer niet. Het is een deel van mij."

Ze legt uit dat clown zijn nooit zomaar een rol is; het komt altijd diep van binnen. Het is een uiting van wat we in ons dragen, vaak juist die delen die we in toom houden of aanpassen in het dagelijks leven om in sociale patronen te passen. "Op het podium mag dat eruit, ongepolijst, direct en volledig vrij."

Maar de clown is niet altijd alleen maar grappig. "Soms is het clownsbeeld ook melancholisch, soms zelfs pijnlijk," zegt Bouba. "Maar ik hou van dat anarchistische aspect ervan, dat de clown geen grenzen kent."

Ze lacht als ze praat: "Soms voel ik me onhandig of naïef, en daar ben ik trots op. Mijn leraar zei ooit tegen me: 'Jij bent de beste in onhandigheid.' Ik vond dat briljant." Het gaat niet om intelligentie, maar om een speelse openheid en de moed om onhandig te zijn die haar clown kenmerken. "Het circus draait niet alleen om entertainment. Het gaat om het leven zelf, om fouten, imperfectie en kwetsbaarheid. En dan lach je erom."

Het "Bulaban Circus Berlin" bestaat uit een team van zeven of acht vaste clowns, waaronder Bouba. Ze komen regelmatig bijeen, repeteren en geven samen shows. Alle opbrengsten gaan terug naar het circus om "Bulaban" in leven te houden, zowel in Libanon als in Berlijn. Tot nu toe gebeurt dit allemaal op vrijwillige basis. De grote hoop is: "Als we een subsidie krijgen, kunnen we de maandelijkse salarissen in Libanon betalen. Dan zouden we niet meer in de overlevingsmodus zitten."

Ook voor Bouba in Berlijn gaat het goed: "Binnenkort begin ik als artistiek directeur bij 'Cabuwazi'", zegt ze. "Ik ben erg enthousiast en kijk ernaar uit om nog meer te leren en te implementeren. Het wordt een tijd vol nieuwe kansen en uitdagingen."

Het diverse team achter "Bulaban Berlin" is op verschillende locaties te zien. De volgende data zijn op 15 augustus bij "8KW", Kietzer Weg 8, en op 6 september bij "Holzmarkt 25", beide in Berlin-Friedrichshain. Meer info op Instagram: @bulaban_circus